Հարցազրույց «ԱԿԲԱ-Կրեդիտ Ագրիկոլ Բանկի» Նորապատի խորհրդի միավորման նախագահ, Նորապատի համայնքապետարանի աշխատակազմի ղեկավար Ավետիք Եղիազարյանի հետ Նորապատում քանի՞ վարկառու ընտանիք կա: Շատ: Ընտանիքների մոտ 70%-ը վարկառուներ են: Բայց վերջերս «ԱԿԲԱ»-ն գյուղացիներին վարկ չտվեց այն պատճառով, որ նրանք այլ կազմակերպություններից են վարկ վերցրել` «Ֆինքայից» եւ այլ տեղերից: Ես «ԱԿԲԱ»-ին չեմ մեղադրում, ես ժողովին մասնակցել եմ եւ առաջարկել եմ, որ չտան վարկ այն բնակչին, ով արդեն այլ տեղից վարկ է վերցրել: Ես ասում եմ` դուք այնքան տվեք, որ ինքն ուրիշ տեղից չվերցնի: Բայց մյուս կողմից` այստեղ միայն բանկերի մեղքը չէ, մեր ժողովրդի մեջ էլ կուլտուրա չկա: Բոլորը գնում են բանկ` վարկ վերցնելու, իրենց խոլ, հեռուստացույց, սառնարան են առնում: Մի արա այդպիսի բան: Առաջանում է մեծ պահանջարկ, բանկերն էլ տոկոսը բարձրացնում են: Եթե մի ապրանքի պահանջարկը մեծ է, գինը բարձրանում է: Նորապատցիների մեծ մասը վարկեր ունի: Ինչպիսի՞ն է իրավիճակը, կարողանու՞մ են փակել դրանք: Բոլորն էլ փակում են, չփակող չկա: Փակում են իրենց առողջության, սննդի, հագուստի հաշվին: Չեն գնում հանգստանալու, շռայլություններ չեն կարող թույլ տալ: Մի քանի կազմակերպություն են վարկ տալիս` «Արեգակը», «Կամուրջը», «Ֆինքան», «ԱԿԲԱ»-ն, «Հայէկոնոմբանկը» եւ այլն: 10 տարուց ավել է` վարկ եմ տալիս մարդկանց: Գյուղում տարեկան 70-80 հազար դոլար միայն «ԱԿԲԱ»-ից են վարկ ստանում: Ամեն դեպքում, ամենաանպաշտպանը երեւի գյուղացիությունն է, որովհետեւ գյուղացին քաղաքականապես ավելի պասիվ է, քան քաղաքացին: Գյուղացին փողը դնում է հողի մեջ, բերքատվությունը ցածր է լինում ու բան չի ստանում: Դատական գործեր կա՞ն` կապված վարկերի հետ, եւ ի՞նչ ընթացք են ստացել: Մի քանի դատական գործեր արդեն ընթացքի մեջ են: Չեն կարողացել վճարել` տարբեր պատճառներով: Իսկ գյուղացիներին այդ վարկերը ինչո՞վ են օժանդակում: Դուք էական առաջխաղացում կամ զարգացում տեսնու՞մ եք այդ վարկերը ստանալուց եւ գյուղատնտեսության մեջ ներդնելուց հետո: Վարկ տրամադրող բանկերի եւ կազմակերպությունների թերությունը բարձր տոկոսադրույքն է: Թեկուզ «ԱԿԲԱ»-ն վերցնենք, որ ամենալավ վարկ տրամադրող կազմակերպությունն է. քաշքշուկների մեջ չես ընկնում, ամիսներով չեն տանում-բերում վարկ տալու համար, նույնիսկ եղել է, որ ողջ գյուղը 7 օրվա ընթացքում վարկավորվել է` նոտարով ու ամեն ինչով: Դա շատ արագ է: Ամեն դեպքում, «ԱԿԲԱ»-ն էլ է բարձր տոկոսով վարկ տալիս: Չնայած` վերջերս 1 տոկոսով իջեցրել է դրույքը: Գյուղատնտեսության մեջ 10-12 տոկոսից բարձր վարկեր տրամադրելն արդեն նշանակում է գյուղացուն կախման մեջ դնել բանկից: Գյուղացին ամեն ձեւով աշխատելու է ու չի կարողանալու փակել այդ վարկը ամբողջությամբ, բերեց մի կերպ փակեց, պարտադիր պետք է շարունակի ստանալ, որ կարողանա ձմեռը գոյատեւել, լույս, գազ, հեռախոսի փող վճարել կամ ընտանեկան ու առողջության հետ կապված խնդիրներ լուծել: Իսկ դրա համար ուրիշ տեղից է վարկ վերցնում: Ի՞նչ տոկոսադրույքով են նորապատցիները վարկ վերցրել: «ԱԿԲԱ»-ն նորապատցիներին 20%-ով է տրամադրել վարկ, բայց արդեն դարձրել է 19: Եթե առանց գրավի են տալիս վարկը, ապա տոկոսը ավելի բարձր է` 24: Այսինքն` բանկը ռիսկի է գնում, որ տալիս է այդ վարկը: Չնայած առանց գրավի վարկ տրամադրելու դեպքում էլ գումարը մեծ չէ` մինչեւ 1 մլն դրամ: Եթե նայենք վարկառուի տեսակետից, նա չունի գրավ, որ դնի, առավել եւս, երբ բարձր` 24 տոկոսով են տալիս, եւ ինքը արտադրում է 1 տ կարտոֆիլ, 240 կգ-ը գնում է տոկոսի վրա, 500 կգ-ը գնում է ծախսերին, 260 կգ-ից էլ հողի, ջրի հարկ տվեց, վերջին հաշվով իրեն տակը ոչինչ չի մնում: Օրինակ` բանկեր կան, որ տոկոսը շատ բարձր չէ, ասենք` վարկ են տալիս 18 %-ով, հետո սկսվում է` սպասարկման վճար` 2%, տրամադրման վճար` 1%, չես հասկանում` դրանք նույն բանը չե՞ն: Ցանկալի կլիներ, որ բանկերը բոլոր տեսակի նմանատիպ ծախսերը վերցնեին իրենց վրա, որ գյուղացին հստակ իմանա, որ վարկը վերցրել է, օրինակ, 16 %-ով, եւ ոչ թե դրան գումարած նաեւ այլ վճարումներ եւ տոկոսներ: Նորապատցիները հիմնականում դրամո՞վ, թե՞ դոլարով են վարկ վերցրել, եւ ինչպե՞ս են վճարում: Այ, դա ամենացավոտ հարցն է: Այսօր, եթե մենք գտնվում ենք ՀՀ-ում, պետք է հարգենք մեր պետությունը, իսկ հարգելու ամենաճիշտ ձեւը քո զինանշանը, քո դրոշը, քո օրհներգը, նաեւ` քո դրամը հարգելն է: Դոլարով տալիս են, տատանումների ժամանակ կարող է ստացվել, որ 30% նստի: Անցած անգամ որ «ԱԿԲԱ»-ն տվել էր, դոլարի կուրսը իջավ, ասացին, որ իրենք տուժեցին, հիմա բարձրանա` վարկառուն է տուժելու: Ամենաճիշտն այն է, որ դրամով տան, դրամով էլ վերցնեն: Բոլոր բանկերը շահագրգռված են, որ դոլարի կուրսը չտատանվի, կայուն մնա: Բարձրացավ մինչեւ 600 դրամ, հետո իջավ 300, նորից բարձրացավ 400 դրամ: Բայց գյուղացին հո ինքը չի՞ պայքարելու, որ դոլարի կուրսը կայուն մնա, դրա համար կա ԿԲ, կան բանկեր, թող իրենք շահագրգռված լինեն, որ դոլարի կուրսը կայուն մնա: Եթե փորձեք ամբողջացնել Ձեր ասածները, մեծ հաշվով` այս վարկերը գյուղացիներին օգնու՞մ, թե՞ վնասում են: Դժվար հարց է: Եկեք երկու տեսանկյունից նայենք. իհարկե, առանց վարկերի էլ հնարավոր չէ: Այսօր գյուղացու ձեռքը գումար չկա, ինչ ձեւով էլ լինի, նա պետք է գումար վերցնի: Այդ տեսակետից օգուտ է տալիս, բայց որ տոկոսադրույքը բարձր է, դա արդեն գյուղատնտեսությունը չեմ ասի կործանման է տանում, բայց զարգացում չկա: Հետո` խզվել է կապը սերունդների միջեւ: Ժամանակին գյուղացիները գնում էին կոլտնտեսական աշխատանքի, գիտեին իրենց աշխատանքը, թե ինչպես է մշակվում պոմիդորը, ծառերը: Կար կապ սերունդների մեջ: Երիտասարդը գալիս էր, մեծերը նրանց սովորեցնում էին ծառ էտել, մշակել, հիմա այդ կապը խզվել է, ու անկապ մարդիկ, որոնք գյուղատնտեսության հետ ոչ մի կապ չունեն, հող են ստացել, իսկ երիտասարդությունը հեռու է գյուղատնտեսությունից, չկա փորձի փոխանակում: Մեր գյուղը Արմավիր քաղաքին կից է, գյուղացիների մեծ մասն աշխատել է քաղաքի գործարաններում: Հողը ստանալուց հետո հիմնականում բերքատվությունը շատ է ընկել: Օրինակ` կոլտնտեսության ժամանակ մեկ հեկտարից ստանում էին 7-8 տոննա ցորեն: Իսկ վերջին տարիներին մարդիկ շարունակաբար ցորեն են մշակում` առանց ճիշտ տեխնոլոգիաները պահելու, պարարտանյութեր տալու, բերքատվությունը գրեթե կրկնակի իջել է եւ հիմա 3-4 տոննա բերք են ստանում: Մարդիկ իրենց ցանած բերքի ծախսը չեն հանում: Այսօր մեկ հեկտարի հողի հարկը միջին հաշվով 20-25 հազար դրամ է: Ջրի վարձը` 80-100 հազար դրամ: Ենթադրենք` պոմիդոր ենք դրել, նորմալ բերքատվության դեպքում, օրինակ` կոմունիստների ժամանակ, 80-100 տոննա բերք էինք ստանում, բայց հիմա ոչ ոք այդքան բերք չի ստանում: 80-100 տոննա բերքի դեպքում 30-35 դրամով եթե գործարանին հանձնենք, 2,5-3մլն կստանանք, հարկերն էլ մեծ գումար չէին կազմի, բայց ոչ ոք այդքան բերք չի ստանում. ստանում են 40-50 տոննա բերքատվություն: Եվ իրենց բան չի մնում: Իսկ ինչո՞վ եք բացատրում բերքատվության գրեթե կրկնակի նվազումը: 100 դրամով գրքույկներ կան, բաղադրատոմսեր, թե ինչ ճաշեր կամ թխվածքներ պատրաստել, բայց կարո՞ղ եք մի հատ բրոշյուր ցույց տալ, թե ինչպես մշակել պոմիդորը կամ ինչպես էտել ծառը` խաղողը, դեղձը: Այդ մարդկանց կրթել է պետք, չէ՞: Մեր հեռուստաընկերություններից որեւէ մեկը զբաղվու՞մ է այդ հարցերով: Ըստ Ձեզ` ո՞վ պետք է զբաղվի այդ ամենով: Գյուղնախարարությունը պիտի անմիջական զբաղվեր այդ հարցերով, որովհետեւ նախարարությունը նրա համար է, որ բարձրացնի բերքատվությունը, գյուղացուն աջակցություն ցույց տա, նոր մշակաբույսեր ցույց տա, նոր տեխնոլոգիաներ բերի: Անհատ գյուղացին չի կարող նոր տեխնոլոգիաներ բերել: Եթե արտասահմանում կամ Կանադայում ցորենի մշակման նոր տեխնոլոգիաներ կան, ես այստեղ ի՞նչ իմանամ, թե այնտեղ ինչպես են ցորենը մշակել: Դրա համար գյուղնախարարություն կա, թող մի հատ ցորենի մշակության համար գրքույկ տպեն, որ ես վերցնեմ ու կարդամ` ինչ սրսկեմ, ինչ պարարտանյութեր տամ, ինչ նոր պարարտանյութեր են ստացվել վերջին տեխնոլոգիաներով, գոմաղբը երբ տամ եւ այլն: Խախտվել է ցանքաշրջանառությունը: Նույն դաշտում մարդ կա, որ 10 տարի է ցորեն է ցանում ու բերք չի ստանում, արդյունքում` թողեց հողը, մինչդեռ պետք է մի տարի ցորեն ցաներ, հաջորդ տարի` մեկ ուրիշ բերք: Կրթական քաղաքականությունը պակասում է: