Մի փետուր ընկավ ափերիս մեջ.– 
Կվերադառնաս գարնան սկզբներին` 
Կամ Վարդի տեսքով, 
Կամ Թռչնի նման…

(Վաչե Եփրեմյան)

Այսօր «Հայ գիրք» գրախանութում տեղի ունեցավ գրող, գրականագետ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր Վաչե և բանաստեղծ  Ավագ Եփրեմյանների գրքերի շնորհահանդեսը (Վաչե Եփրեմյանի «Բնագիր և մեկնություն») և Ավագ Եփրեմյանի  «Վարք. սևագրություն»):  Գրքերը պատրաստել է «Անտարես» հրատարակչությունը:

Գրախանութի մոտ Ավագ Եփրեմյանին հանդիպեցի՝  ծանոթ-ընկերների հետ: Մի տեսակ կոկորդումս բառերը իրար գլխի շարվեցին: Դժվար էր խոսելը: Նախորդ ձմեռնամուտին Կապանի Շահումյան փողոցում պատահաբար հանդիպեցի Վաչե Եփրեմյանին: Մի քիչ խոսեցինք, հարցրեց՝  «գրում ես, չէ՞»: Ժպտացի: Հետո էլի ինչ-որ բաների մասին խոսեցինք: Երևան գալս հանկարծակի ստացվեց: Միշտ սպասում էի, որ մի օր հարցազրույց կանեմ նրա հետ: Ու մեկ էլ հանկարծ այս տարվա հունվարի 29-ին համակարգչիս էկրանը մթագնեց: «Վաչեն էլ չկա»… «Ֆեյսբուք» սոցիալական ցանցում ինչ-որ գրառումներ էին, մեկը մյուսի հետևից հա գրում էին, ցավում էին, տխրում էին, լացում էին, գոռում էին… Ես կուչ եկա, ու մի տեսակ ահավոր դող անցավ մեջս… Տան պատուհանները փակ էին, սենյակը՝ տաք, իսկ ներսս մրսում էր:

Վաչե Եփրեմյանի «գնալուց» հետո Ավագ Եփրեմյանին առաջին անգամ էի հանդիպում: «Ձեր գրքերով, կարծես, ոգևորություն եք ստեղծել»,- լռությունս խեղդելու համար ասացի Ավագ Եփրեմյանին: Խոսքերս ուղղակի ներսումս «տակնուվրա» եղած զգացողություններս թաքցնելու պատրվակ էր: «Վաչեից հետո ուշքի չեմ գալիս»,- հեռավոր կետերի նայելով՝ ասաց նա: Հետո երկուսս էլ լռեցինք, մարդիկ եկան, շնորհավորեցին Ավագին, քիչ հետո՝ գրքին մակագրություններ դրոշմելու պահը եկավ, հերթը գոյացավ... Ինչ-որ մեկի աչքերից տխուր ժպիտը ծորաց: Բոլորը լռեցին, թեև աղմուկ կար: Ու տպավորություն էր, որ բոլորը սպասում էին ինչ-որ մեկին:

Ես շրջվեցի, նայեցի դռանը: Դռան թափանցիկ ապակուց երևում էր անձրևը: Անրձևոտ գետնին ոտնահետքեր չկային, ջրափոսեր էին, որոնք կուլ էին տալիս երկնքից թափվող կաթիլները:

«Հունվարին, երբ Վաչեն էս ափից անցավ մյուս ափը, էդ օրերին, կարծեմ մի շաբաթ հետո, Թադեոս Տոնոյանը հարցազրույց էր տալիս, հարցազրույցի ժամանակ ասում է, որ Վաչեն էնտեղից ասում է՝ վերջ տվեք,այ ժողովուրդ, էս ի՞նչ եք անում»,- ասաց Ա. Եփրեմյանը:

«ԵՊՀ-ի բանասիրական  ֆակուլտետի 3-րդ կուրսի ուսանող էր: Գրականություն պետք է անցնեին, հանրահայտ Մկրյանն էր դասախոսը, միաժամանակ դեկանը, այն ժամանակ այսպիսի կարգ կար, հետաքրքրվում էին, թե ովքեր կան կուրսում ստեղծագործողներ: Էն ժամանակ չէիր կարող, բանաստեղծ կամ գրող չէին ասում, ասում էին՝ ովքե՞ր են ստեղծագործում, ո՞ւմ մեջ կայծ կա: Երբ դասախոսը հարցրեց՝ ովքե՞ր են ստեղծագործում, Վաչեն վեր կացավ, ասաց, ես միանգամից ծանոթացնեմ, թե ովքեր են ստեղծագործում՝ ահա Աղվան  Վարդանյանը՝ բանաստեղծ, ահա Վասակ Դարբինյանը՝ արձակագիր, էսպես մի քանի հոգի, և դասախոսը ի վերջո հարցնում է՝ բա դու ո՞վ ես, այ տղա, դու ի՞նչ ես գրում՝ արձակագիր ես, բանաստեղծ ես: Ու 3-րդ կուրս, պետական համալսարան, Սովետական Միություն: Նա պատասխանեց. «Պարոն Մկրյան, ես նոր ստեղծվող ժողովուրդների համար էպոսներ եմ գրում»: Ու Մկրյանի արձագանքը, թե դուրս կորի և այլն, և այլն: Հիմա հասկանում եմ, որ դա կյանքի հանդեպ իր վերաբերմունքն է, որովհետև ամեն կատակի մեջ էլ կյանքի հանդեպ  մի ճշմարտություն կա»,- վերհիշեց Ավագ Եփրեմյանը:

Ավանդական է չափը,
սակայն ռիթմերը մաշել է ծեսը,
սա ամբողջովին այլ ափ է.
հարվածվող մյուս երեսը...

Ձմեռը մտնում է քաղաք

Ձմեռը մտնում է քաղաք
մարդկային սրտերի միջով,
մարդկային սրտերի միջից
ձմեռը մտնում է քաղաք,
եւ որքան սրտերը՝ արջնած,
այնքան ցրտերը՝ դաժան,
այնքան բառերն՝ անպարզ,
այնքան արեգակը՝ թեք,
եւ հոգիները՝ միայնակ,
ու առավել քան իրական,
եւ ավագ հանգրվանն՝ հեռու,
եւ մեղքը՝ հսկա լեռնապար,
եւ վշտի դաշտերը՝ բերրի,
եւ կրքի վաշտերն՝ անհագուրդ,
եւ ամեն անակնկալ վարդ -
ասես գերեզմանոցում աճի...
եւ երգի ձայներ չկան,
բայց ինչ-որ շշուկներ են սվսվում՝
հատելով դատարկ փողոցները,
մարդկային սրտերը, գործերը,
քաղաքը - ինչպես քամին,
որից, այդ քամուց, սարսռում են
բառերը, մեղքերը, վարդերը՝
հար անակնկալ հայտնված...
մարգարե-գուշակի նման՝
ակնկալելի հայտնությամբ
կամ որպես հերթական նշան,
ձմեռը մտնում է քաղաք։

***

Լեռը՝ հսկա վայրկյան, ասելու բան չունի.
Ժամանակն անցնում է. ահա եւ թռչունի
ճախրող լռությունը՝ սրտակոտոր։ 
Ժամանակն անցնում է. ոչ դադրանքի ճիչը, 
ոչ ճախրանքի ոգի լիր լռության խիճը
չեն կարճելու կյանքի ճանապարհը խոտոր։
Ժամանակն անցնում է։ Հանգ առ հանգ առ տող…

Ավագ Եփրեմյան

ԼԻՆՈւՄ ԵՆ ՕՐԵՐ, ԵՐԲ ՔԱՂԱՔԸ ՆՄԱՆՎՈւՄ Է ԱՐՅՈւՆՈՏ ԶԱՄԲՅՈւՂԻ

Անվերջ անձրեւների եւ երաժշտության քաղաքում
Մարդիկ փողոցներ են նկարում տանիքներին կպած`
մեռած երեխաների խոստումներով (երբեք չենք արթնանա)
եւ ծաղիկների կաթով:

Ամեն օր անձրեւը մեռնում է քաղաքից լքված շքամուտքում,
եւ աղմուկի պատից այն կողմ, ցուցափեղկերի ետեւում
կարմիր հեծյալները վիրահատում են երկինքը`
իբր միայն խոտն է կորցնում մահվան տարածությունը:

Երբեք մի՛ նետվիր չնախատեսված բառերի գիրկը,
քանի որ ստվերների ընդմիջումից
ցանկապատի աչքերում սարսափի կաթիլներ են աճում,
որոնք թաքցնում են թռիչքի վայրը:

Հեռացի՛ր ուրիշ բնակավայր`
խոտի հայացքում եւ թվերի փախուստի մեջ փնտրելու
օտարացումը քարե ծաղիկներից
եւ ապրելու օրը պարտված բառերի կենսագրության մեջ:

Վաչե Եփրեմյան